سفته، یک سند تجاری مهم
سفته یک سند تجاری‌ست که در معاملات بازرگانی کاربرد فراوانی دارد. از این رو مشابه تمام اسناد تجاری دیگر ویژگی های یک سند تجاری را دارد. بر اساس آن شخصی (صادر کننده سفته) تعهد می‌کند مبلغ معینی را در زمان معین یا عندالمطالبه به دیگری (گیرنده سفته) بپردازد. در این پست از بلاگ آکادمی پانا، به بررسی سفته کاغذی، نحوه پر کردن آن، قانون سفته و … می‌پردازیم.
سفته چیست؟
در تعریف سفته و بیبان این امر که سفته چیست، با توجه به قانون می‌توان گفت: سفته، از اسناد تجاری‌ست و سندی است که صادرکننده آن، متعهد می‌شود، مبلغ مندرج در آن را، در تاریخ مشخص یا عندالمطالبه، پرداخت کند.
امروزه با وجود اینکه سفته در بین اشخاص حقیقی سندی نسبتا متروک است و اشخاص ترجیح می‌دهند برای اطمینان از دریافت طلب خود از چک استفاده کنند، اما استفاده از سفته در بین اشخاص، جهت سپردن ضمانت، مانند سفته حسن انجام کار، تعهد به پرداخت وجه در مهلت معین و مواردی نظیر این‌ها، رواج بسیاری دارد. مطابق قانون صدور سفته که در قانون تجارت در ماده 308 آمده، صدور سفته قوانین خاص خود، نظیر درج امضا و مهر، مشخص کردن محل صدور و مواردی از این قبیل را دارد که در صورت عدم رعایت آن ها، سفته، صرفا یک سند عادی محسوب خواهد شد.
هر برگ سفته دارای بخش های مشخصی است که باید با توجه به قانون پر کردن سفته، به درستی تکمیل شوند تا سفته از اعتبار یک سند تجاری برخوردار باشد.
نحوه صدور سفته
بعد از تهیه سفته، صادر کننده، برای صدور یا به اصطلاح “سفته دادن” باید نکات زیر را رعایت کند. عدم رعایت این نکات سفته را از اعتبار به عنوان یک سند تجاری ساقط می‌کند و یک سند عادی تلقی می‌شود و دیگر از مزایای سند تجاری بودن محروم می‌شود.
- مبلغ معین: روی هر برگ سفته مبلغ سفته نوشته شده است. به عنوان مثال روی برگ سفته نوشته می شود: “سفته تا مبلغ صد میلیون ریال”؛ این مبلغ نوشته شده در سفته، سقف اعتبار آن را مشخص می‌کند اما وجود این مبلغ مانع وارد کردن مبلغ دلخواه توسط صادر کننده نخواهد شد و صادرکننده سفته می‌تواند تا سقف این مبلغ اسمی، مبلغ تعهد خود را وارد نماید.
مبلغ سفته باید به حروف نوشته شده و فاقد هرگونه خط خوردگی یا پررنگ نویسی باشد. نوشتن مبلغ سفته به حروف از سوء استفاده های احتمالی جلوگیری می‌کند. - تاریخ صدور سفته: صادر کننده می‌بایست تاریخ صدور سفته را قید کند. در غیر این صورت، سند، ارزش تجاری خود را از دست می‌دهد. تاریخ صدور باید شامل روز، ماه و سال باشد و بهتر است که با حروف هم نوشته شود.
- نام گیرنده: باید نام گیرنده وجه یا طلبکار، در سفته قید شود. اگر نام گیرنده در سفته نوشته نشود، سفته در وجه حامل در نظر گرفته شود و این بدین معناست که هر کسی که این سند را در دست داشته باشد می‌تواند نسبت به مطالبه وجه اقدام کند؛ لذا بهتر است نام گیرنده ذکر شود.
- تاریخ پرداخت سفته: درج تاریخ پرداخت سفته یکی از الزامات است. در صورتی که تاریخ پرداخت سفته قید نشود، سفته، حال خواهد بود و گیرنده سفته در هر زمان که بخواهد می‌تواند آن را مطالبه کند. بهتر است تاریخ پرداخت را هم به حروف و هم به عدد وارد نمایید.
- درج امضا یا مهر صادر کننده: امضا و مهر صادر کننده، به منزله این است که بدهی خود را تایید می‌کنید.
- محل صدور سفته: یکی از مهمترین موارد در پر کردن سفته اشاره به محل صدور سفته می‌باشد. چنانچه محل پرداخت مشخص نشده باشد، محل اقامت متعهد (صادرکننده) محل پرداخت سفته خواهد بود.
درج تمام موارد بالا توسط خود صادر کننده، ضروری بوده و بدون درج مهر و امضا، سفته اعتبار خود را به عنوان یک سند تجاری از دست می‌دهد.
سفته استخدام
امروزه گرفتن سفته حین استخدام تحت عنوان ضمانت و به منظور حسن انجام کار بسیار رایج می‌باشد. یکی از نگرانی‌هایی که در مورد این گونه سفته‌ها وجود دارد راجع به وصول این سفته‌ها می‌باشد. در این خصوص باید گفت که چون این سفته‌ها اصولاً بابت پرداخت، صادر نمی‌شوند و هدف از صدور آن‌ها انجام درست تعهد می‌باشد لذا اصل بر اینست که کارفرما نمی‌تواند وجه آن را وصول نماید مگر آنکه ثابت نماید، کارگر در انجام تعهد خود کوتاهی و قصور داشته است. در اینگونه سفته ها تاریخ سررسید نوشته نمی‌شود و بجای تاریخ باید نوشت: “ضمانت حسن انجام کار “. همچنین سفته را در وجه حامل ننویسید و بجای آن اسم آن شرکت مورد نظر را ذکر کنید. حتماً مشخصات سفته (شامل شماره خزانه داری و سریال سفته) را در قرارداد های کاری تان ذکر کنید، حتماً یک کپی از سفته بگیرید و از کارفرما بخواهید تا برایتان مهر و امضاء کند تا تغییری در آن ایجاد نشود.
انتقال سفته (واگذاری به غیر با ظهرنویسی)
در صورتی که عبارت “حواله کرد” در سفته قید شده باشد، دارند سفته می‌تواند آن را به شخص دیگری واگذار کند. واگذاری یا انتقال سفته نیز مانند دیگر اسناد تجاری از طریق ظهر نویسی (نوشتن عباراتی در ظَهر یا پست سفته که نشان دهنده انتقال باید)، صورت می‌گیرد. بنابراین سفته علی‌الاصول با قید این عبارت قابل انتقال خواهد بود مگ این که صادرکننده سفته صراحتاً انتقال آن را به دیگری منع کرده باشد.
شرایط ظهرنویسی
طبق ماده 246، ظهرنویسی باید به امضای ظهرنویس برسد و درج مهر یا اثرانگشت در ظهرنویسی کفایت نمی‌کند. ظهرنویسی معمولا در پشت سفته صورت می‌گیرد. مگر اینکه پشت سفته پر باشد که در این صورت بر روی برگه ای که به سفته الصاق می‌گردد، به عمل می‌آید. طبق قانون تجارت، درج تاریخ ظهرنویسی و همچنین نام شخصی که سفته به او انتقال داده شده است ضرورتی ندارد. هر چند بهتر است برای جلوگیری از مسائل و اختلافات حقوقی آتی، این نکات نیز در سفته درج شود.
با انتقال و واگذاری سفته که از طریق ظهرنویسی صورت می‌پذیرد، کلیه حقوق دارنده سفته به شخصی که سفته به او انتقال یافته است، انتقال پیدا می‌کند و از زمان انتقال به بعد، صادرکننده سفته در مقابل او متعهد به پرداخت خواهد بود. یکیدیگر از آثار مهم ظهرنویسی آن است که پس از ظهرنویسی، صادرکننده سفته و ظهرنویس به طول کلی تمامی اشخاصی که امضای آن‌ها در سفته درج شده است، در مقابل دارنده سفته مسئولیت تضامنی خواهند داشت. به این معنا که در صورت عدم پرداخت مبلغ مندرج بر روی سفته در تاریخ سررسید، دارنده سفته می‌تواند برای وصول آن به هر یک از این اشخاص که بخواهد، مراجعه کند کل مبلغ سفته و مخارج و خساراتی را که از جهت عدم پرداخت سفته متوجه او شده است از وی دریافت کند. از سوی دیگر اقامه دعوا علیه هر یک از این اشخاص موجب نمی شود که دارنده سفته حق رجوع به دیگر اشخاصی را که در مقابل او مسئولیت دارند، از دست بدهد.
انتقال سفته می‌تواند با روش‌های دیگری غیر از ظهرنویسی نیز صورت بگیرد. مانند اینکه دارنده سفته در قرارداد جداگانه‌ای و بدون ظهرنویسی، سفته را به شخص دیگر انتقال دهد. در این صورت دیگر انتقال‌دهنده در مقابل دارنده مسئولیت نخواهد داشت و دارنده سفته برای وصول طلب خود صرفاً می‌تواند به صادرکننده سفته مراجعه کند؛ مگر اینکه به صورت جداگانه و خاص در این قرارداد قید شده باشد که انتقال‌دهنده نیز در برابر دارنده مسئول پرداخت خواهد بود.
اقامه دعوای سفته چگونه است؟
در بحث دعاوی اسناد تجاری سفته، پس از اقامه دعوا دادگاه موظف است به محض تقاضای دارنده سفته که به علت عدم پرداخت مبلغ سفته اعتراض کرده بود، معادل وجه سفته را از اموال کسی که دعوا علیه او طرح شده، به عنوان تامین توقیف کند. چنین تامین خواسته ای نیازمند ارائه دلیل و توجیه از سوی دارنده سفته نیست و دارنده سفته می‌تواند به هنگام اقامه دعوا در دادخواستی که تنظیم کرده، تقاضای توقیف اموال خوانده را نیز مطرح کند.
سفته به عنوان وثیقه
یکی از روش های رایج برای تامین وثیقه جهت دریافت وام آنلاین پانا استفاده از سفته کاغذی یا سفته الکترونیکی می‌باشد. در حال حاضر برخی از بانک ها نیز که خدمات سفته الکترونیک ارائه می‌دهند امکان تامین وثیقه وام از نوع سفته را برای مشتریان خود فراهم کرده اند.
پانا نیز از این قاعده مستثنی نبوده و به عنوان اولین پلتفرم وام‌سپاری و پس انداز چرخشی (ROSCA) در ایران، این امکان را برای کاربران خود فراهم آورده تا شرکت در گروه های وام را برای همه متقاضیان امکان پذیر کند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نحوه تامین وثیقه از نوع سفته کاغذی در پانا، از صفحه 《وثیقه ها > سفته کاغذی》دیدن کنید.
